Święty Mateusz należy do grona najbardziej znanych apostołów i ewangelistów. Właśnie zakończyły się coroczne obchody Dni Pułtuska, silnie związane z postacią św. Mateusza. Liczne festyny, koncerty, wydarzenia i ich oprawa w tym roku okazały się wyjątkowo dobrze przygotowane, świetnie przemyślane, zaplanowane i zorganizowane. I chyba nikt nie może mieć cienia wątpliwości, że zespół Wydziału Promocji naszego Ratusza, kierowany od kilku miesięcy przez panią Paulinę Dąbkowską, zrobił doskonałą robotę!
Przez ostatnie dni imię MATEUSZ w przestrzeni publicznej naszego Miasta wypowiedziano tysiące razy – to Patron Pułtuska i Pułtuskiej Kolegiaty. Jego postać, obecna w Ewangeliach i tradycji Kościoła, od wieków stanowi przykład przemiany serca oraz otwarcia się na wezwanie Chrystusa. Nic dziwnego, że to właśnie on stał się patronem Pułtuska i pułtuskiej Kolegiaty – miejsca, które od wieków jest centrum życia religijnego miasta.
Żyd z Galilei
Mateusz, znany również pod imieniem Lewi, urodził się w I wieku naszej ery, najprawdopodobniej w Galilei. Ewangelie nie podają dokładnej daty ani miejsca jego narodzin, ale tradycja wiąże go z Kafarnaum, miastem położonym nad Jeziorem Galilejskim (Mt 9,9). Jego imię Mateusz pochodzi od hebrajskiego Mattityahu – „dar Boga”. Z kolei drugie imię, Lewi (Mk 2,14; Łk 5,27), jednoznacznie wskazuje na żydowskie pochodzenie i nawiązuje do pokolenia Lewiego. Nie ma wątpliwości, że Mateusz był Żydem. Wskazują na to jego imiona, środowisko życia, a także wykonywany zawód. Pracował jako celnik – poborca podatków. Funkcję tę pełnili zazwyczaj miejscowi Żydzi, którzy współpracowali z rzymską administracją, pobierając opłaty od swoich współbraci. Z tego powodu celnicy byli pogardzani i traktowani jako „grzesznicy” (Mt 9,10–11). Ewangelie wspominają ojca Mateusza – Alfaja – co skłania niektórych badaczy do przypuszczeń, że mógł być spokrewniony z innym apostołem, Jakubem Mniejszym. Brak jednak pewnych danych o jego rodzinie, rodzeństwie, żonie czy dzieciach.
Celnik i grzesznik – powołany na apostoła
Ewangelia według św. Mateusza opisuje moment powołania celnika w prostych, ale poruszających słowach: „Gdy Jezus odchodził stamtąd, ujrzał człowieka imieniem Mateusz, siedzącego w komorze celnej. I rzekł do niego: «Pójdź za Mną!» A on wstał i poszedł za Nim” (Mt 9,9). W tej krótkiej scenie zawarta jest cała głębia powołania – odpowiedź na wezwanie Jezusa wymagała porzucenia dotychczasowego życia, źródła dochodów i pozycji społecznej. Mateusz natychmiast przyjął zaproszenie i dołączył do grona Dwunastu Apostołów. Ewangelie podkreślają, że w jego domu odbyła się uczta, na którą zaprosił Jezusa i innych celników. Ten epizod stał się symbolicznym obrazem misji Jezusa, który przyszedł nie do „sprawiedliwych”, lecz do grzeszników (Mt 9,10–13).
Ewangelista Jezusa Chrystusa
Tradycja chrześcijańska przypisuje Mateuszowi autorstwo pierwszej Ewangelii, skierowanej do wspólnoty judeochrześcijańskiej. Zawiera ona wiele odniesień do Pisma Starego i pokazuje Jezusa jako wypełnienie mesjańskich obietnic. Współcześni bibliści toczą dyskusje, czy rzeczywiście sam apostoł spisał dzieło w obecnym kształcie, czy raczej uczniowie spisali jego nauczanie. Nie zmienia to faktu, że od starożytności Kościół jednoznacznie łączył tę Ewangelię z imieniem św. Mateusza.
Misjonarz i męczennik?
Co robił Mateusz po śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa? Źródła nie są jednoznaczne. Tradycja mówi, że prowadził działalność misyjną poza granicami Palestyny – w Etiopii, Persji, Patrii (późn. Persja) a według niektórych przekazów także w Macedonii. Większość wczesnych chrześcijan była przekonana, że Apostoł zakończył życie jako męczennik. Popularna średniowieczna Złota Legenda podaje, że został zabity podczas odprawiania Eucharystii w Etiopii. Inne tradycje wskazują na śmierć naturalną. Choć brak pewnych danych historycznych, od początku chrześcijaństwa czczono go jako świadka i wyznawcę wiary aż do końca.
Patron finansistów i… Pułtuska
Mateusz nie został kanonizowany w rozumieniu dzisiejszych procedur. Jego kult powstał spontanicznie, w pierwszych wiekach Kościoła, a imię Apostoła na stałe wpisano do liturgii. W Kościele zachodnim wspomnienie św. Mateusza obchodzi się 21 września, w Kościołach wschodnich – 16 listopada. Patronat św. Mateusza jest szczególnie wymowny. Jako były celnik i człowiek zajmujący się pieniędzmi, został patronem księgowych, urzędników podatkowych i osób odpowiedzialnych za finanse. W ikonografii przedstawia się go najczęściej jako pisarza Ewangelii w towarzystwie anioła – symbolu natchnienia Bożego.
Dla Pułtuska św. Mateusz ma znaczenie wyjątkowe. Jest patronem miasta oraz majestatycznej kolegiaty, która od wieków góruje nad rynkiem i stanowi duchowe centrum regionu. Jego życie i powołanie ukazują, że każdy człowiek – nawet ten stojący na marginesie społeczności – może stać się fundamentem wspólnoty wiary. To przesłanie pozostaje aktualne także dziś, przypominając mieszkańcom, że siła wspólnoty tkwi w otwartości, przemianie serca i gotowości do służenia innym.
ZCZ, grafika źródło: Wikimedia Commons
